Opinie Onbewust onbekwaam

Periodiek trainen en voorlichten van medewerkers over veiligheidsrisico’s wordt vaak overgeslagen, maar is ‘o zo belangrijk’, stelt Peter Booster in dit blog.

Dit keer wil ik het hebben over het belang van herinstructie. Niet alleen omdat het wettelijk verplicht is, maar vooral omdat het een investering is in de gezondheid van de medewerkers. Iedereen wil na het werk toch weer even gezond huiswaarts als het werk die dag is aangevangen? Herinstructie: Vaak overgeslagen maar o zo belangrijk.

Veiligheid op de werkvloer is geen eenmalige inspanning. Toch wordt herinstructie – het periodiek trainen en voorlichten van medewerkers over veiligheidsrisico’s – door sommigen gezien als een bureaucratische hindernis. ‘We hebben dit toch al eens behandeld?’ of ‘Iedereen weet toch hoe het moet?’ zijn veelgehoorde argumenten. Maar is dat zo? En belangrijker: mag een werkgever dit risico überhaupt nemen?

De Nederlandse arbeidsomstandighedenwetgeving (Arbowet) is duidelijk: een werkgever heeft de zorgplicht om een veilige en gezonde werkomgeving te waarborgen. Artikel 8 van de Arbowet verplicht werkgevers tot het periodiek voorlichten en instrueren over de risico’s van hun werk.
Dit is geen eenmalige toolbox met een handtekening voor ontvangen instructie in het personeelsdossier; instructie moet actueel en effectief zijn. Veiligheidsprocedures veranderen, machines worden aangepast, en menselijk gedrag is nu eenmaal feilbaar. Daarnaast, aangetoond is dat na een jaar al bijna de helft van essentiële kennis is verdwenen.

Jurisprudentie bevestigt dit: in rechtszaken rondom arbeidsongevallen wordt vaak gekeken naar de herhaling en doeltreffendheid van instructies. Had de werknemer de kennis paraat op het moment van het ongeval? Was er bewijs dat de werkgever zijn zorgplicht bleef nakomen? Een instructie geven betekent niet dat deze direct wordt onthouden, laat staan toegepast.

Zelf heb ik recent een onderzoek bij NS uitgevoerd als actie vanuit de RI&E hoe lang informatie blijft hangen. De uitkomst was schokkend. Werknemers onthouden slechts een fractie van informatie als deze niet regelmatig wordt herhaald en in praktijk gebracht.

Een instructie uit 2023 is na een jaar al enorm aan inflatie onderhevig, laat staan in 2025. Zwaar onvoldoende betekent onbewust onbekwaam. Dat kan leiden tot ernstig letsel. Vraag er desnoods als werknemer zelf om. Zeg STOP! Zeker in dynamische sectoren zoals in de bouw, industrie of logistiek.

Een element dat ik in mijn onderzoek meenam was cultuur. De werkvloer heeft zijn eigen cultuur. Wat in de toolboxmeeting wordt gezegd, wordt niet altijd nageleefd tussen collega’s onderling, waar groepswaarden en werkdruk soms tot shortcuts en risicovol gedrag leiden.

Herinstructie is daarom meer dan een herhalingsoefening; het is een essentiële tool om kennis ‘levend’ te houden en de kloof tussen beleid en praktijk te dichten. De effectiviteit van herinstructie hangt af van de manier waarop deze wordt gegeven. Een stoffige PowerPointpresentatie vol juridische teksten zal weinig impact maken.

Maar interactieve sessies, praktijkgerichte simulaties en het bespreekbaar maken van bijna-ongevallen zorgen ervoor dat veiligheid geen papieren tijger is. Een goede herinstructie gaat niet alleen over kennisoverdracht, maar ook over bewustwording en gedragsverandering.
Nog belangrijker dan voldoen aan de wet: het is een investering in een bedrijfscultuur waarin veiligheid geen opgelegde verplichting is, maar een gedeelde verantwoordelijkheid.

Wat was ook alweer het risico van herinstructie overslaan? Juist.

Peter Booster BA MA CERT is senior adviseur Arbeidsveiligheid en Preventiemedewerker NS Groep, bestuurslid ledenraad NVVK, arbodeskundige (BA), veiligheidskundige (MoSHE), arbeid & organisatie deskundige, docent en examinator HVK.

Filed Under: Arbeidsplaats, Arbeidsveiligheid, Arbobeleid, Blog, Gedrag en cultuur, HSE, Risico-inventarisatie en -evaluatie Tagged With: arbowet, gezond werken, HSE, onderzoek, RI&E, toolbox, veilige werken, veiligheidscultuur, voorlichting, werkinstructie