Inspecteurs zien dat groei van de arbeidsmarkt leidt tot malafide praktijken, misstanden, ernstige benadeling en uitbuiting, concludeert de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) vrijdag in haar jaarverslag 2021. In het jaarverslag laat de inspectiedienst inspecteurs aan het woord over arbeidsuitbuiting, gevaarlijke stoffen, verdienmodellen en de aanpak van corona . In een reflectie stelt Inspecteur-generaal Rits de Boer dat de baten van arbeidsmigratie vooral terecht komen bij werkgevers en uitzendbureaus, terwijl de kosten bij de samenleving liggen. Een centrale boodschap in het jaarverslag is dat mensen meer zijn dan alleen hun arbeidsprestatie.
‘Via geraffineerde constructies proberen sommige werkgevers de arbeidskosten fors te drukken, handig gebruikmakend van muizengaatjes in de wet of door ’m keihard te overtreden’, aldus De Boer. ‘Van stagiairs inzetten als volwaardige werknemers, tot postbusfirma’s en detacheren via meerdere landen. Deze werkgevers willen zo weinig mogelijk loon betalen om zoveel mogelijk winst te maken.‘ De Arbeidsinspectie zal daarom meer aandacht gaan schenken aan verdienmodellen rond arbeidsmigratie die private winsten opleveren maar de lasten op de samenleving afwentelen.
Arbeidsongevallen
In 2021 ontving de Arbeidsinspectie 3482 meldingen van arbeidsongevallen, vijf procent minder dan in 2020 en achttien procent minder dan in 2019. De Arbeidsinspectie is 2038 ongevalsonderzoeken gestart. Dit aantal is nagenoeg gelijk aan het aantal gestarte onderzoeken in 2020, maar lager dan in 2019. De totale afname is 22 procent. De verklaring hiervoor is dat grote groepen werknemers vanwege lockdownmaatregelen thuis moesten werken en de economische activiteit in sectoren waar nog wel op locatie werd gewerkt afnam, aldus de NLA.
Aantal slachtoffers
In 2021 raakten 2014 slachtoffers betrokken bij een arbeidsongeval. Het gaat om 23 slachtoffers per 100.000 banen, uitgaande van een gemiddelde van ongeveer 8,6 miljoen banen van werknemers in 2021.
Sector
In de sectoren industrie, bouwnijverheid, handel en vervoer en opslag vielen in absolute zin de meeste slachtoffers van ernstige arbeidsongevallen. In de sector afvalbeheer (inclusief waterleidingbedrijven) vielen relatief de meeste slachtoffers van ernstige arbeidsongevallen: gemiddeld 144 per 100.000 banen van werknemers, gevolgd door de bouw met 114 en landbouw, bosbouw en visserij met 96 slachtoffers.
Dodelijke ongevallen
In 2021 registreerde de Inspectie 58 dodelijke arbeidsongevallen en 60 slachtoffers. Tweemaal kwam het voor dat er twee slachtoffers waren bij één arbeidsongeval. Dit aantal dodelijke slachtoffers is vergelijkbaar met eerdere jaren waarin de Inspectie steeds 50 tot 70 dodelijke slachtoffers registreerde.
De afname in het aantal ongevalsmeldingen tijdens de coronapandemie vertaalt zich dus niet in een afname in het aantal dodelijke ongevallen en slachtoffers. Volgens de Arbeidsinspectie is een verklaring hiervoor dat de grootste afname in meldingen zich heeft voorgedaan in sectoren waarin relatief weinig dodelijke ongevallen plaatsvinden (cultuur, sport en recreatie, horeca, het openbaar bestuur en overheidsdiensten).
De meeste dodelijke slachtoffers zijn in 2021 gevallen in de sectoren vervoer en opslag (12), industrie (11) en handel (9).
Ondermeldingen
De Arbeidsinspectie heeft in 2021 een scan uitgevoerd naar het fenomeen ondermeldingen. Hieruit komt naar voren dat iets meer dan helft van de arbeidsongevallen niet bij de Arbeidsinspectie wordt gemeld. Voor 2022 stelt de NLA een plan van aanpak op om ondermeldingen terug te dringen.
Ervaringen inspecteurs
Arbeidsuitbuiting
‘Opdrachtgevers stellen de eis aan een uitzendbureau dat als er iemand uitvalt, er binnen tien minuten nieuwe mensen voor ze klaarstaan. Dus bouwt zo’n uitzendbureau een “reservoir” op van mensen, werk of niet, en proppen die bij elkaar – vaak in te kleine woningen. En ze hebben “wachtkamers”. Wie in de wachtkamer belandt tot er werk is, bijvoorbeeld als er door ziekte mensen uitvallen, is verplicht daar te zitten, maar krijgt geen loon”, aldus projectleider arbeidsuitbuiting Edwin van Berkum. ‘Sommige uitzendbureaus zetten zelfs knokploegen in, zogenoemde “coördinatoren” die voor meerdere uitzendbureaus werken. Vooral arbeidsmigranten zijn kwetsbaar en durven misstanden niet aan te kaarten, bang om werk en woning te verliezen.’
Gevaarlijke stoffen
Jan Westerlaken, projectleider Chronische Blootstelling bij de Nederlandse Arbeidsinspectie, constateert dat ‘veel werkgevers onvoldoende op de hoogte zijn van de risico’s en ze geen goed zicht hebben op gevaarlijke stoffen, waaronder kankerverwekkende stoffen die ze in huis hebben en gebruiken.’ Daardoor hebben ze ook geen zicht op blootstelling en of die acceptabel is of niet.
Blootstelling aan gevaarlijke stoffen is verreweg de grootste veroorzaker van beroepsziekten met een dodelijke afloop. De Arbeidsinspectie zet allerlei middelen in om werknemers te beschermen; voorlichting en inspecties, maar ook indringende gesprekken samen met invloedrijke partijen. ‘Het maakt wel indruk als een arts tegen een directeur van een bedrijf zegt: Als u geen maatregelen treft, krijgen uw werknemers ernstige longklachten of misschien zelfs kanker’, aldus Westerlaken.
De komende jaren zal de Arbeidsinspectie scherp controleren op blootstelling aan CMRS-stoffen zoals chroom-6, formaldehyde of benzeen. Deze stoffen kunnen kanker veroorzaken, genen beschadigen of schadelijk zijn voor de voortplanting.
Nederland kent meer dan honderdduizend kleine en middelgrote bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken. Daarnaast zijn er ongeveer vierhonderd bedrijven die met grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen werken: stoffen die giftig, brandbaar of explosief zijn en een direct risico kunnen zijn voor mensen binnen en buiten het bedrijf en voor het milieu. Deze vierhonderd bedrijven vallen onder het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo 2015) en worden elk jaar geïnspecteerd.
Corona en arbeidsmigranten
In 2021 zorgde corona voor heel veel meldingen bij de Arbeidsinspectie. Tot februari 2022 staat de teller op ruim vijftienduizend meldingen, waarvan bijna drieduizend betrekking hebben op arbeidsmigranten. Een zieke collega op de werkvloer en geen afstand kunnen houden zijn de meest ingediende klachten. Marleen Dreissen, projectleider Eerlijk Werk, begrijpt waar het vandaan komt en kijkt terug op de geleerde lessen en wat er beter kan. ‘Arbeidsmigranten zijn kwetsbaar. Meestal werken ze op basis van een uurloon. Op het moment dat ze niet meer kunnen werken, krijgen ze ook geen salaris, kunnen ze de huur niet meer betalen en worden uit huis gezet. En eenmaal besmet hebben ze geen mogelijkheid om in quarantaine te gaan, met zoveel huisgenoten.’
Lees hier het gehele jaarverslag
Een veilige werkomgeving begint bij Sdu HSE
Sdu HSE helpt jouw organisatie het arbo- en veiligheidsbeleid naar een hoger plan te tillen, en daarmee risico’s. Wij kunnen ons voorstellen dat je de voordelen van Sdu HSE voor jouw bedrijf ook wel eens wilt ervaren. Dat komt goed uit, want ons HSE-team staat te popelen om je door dit unieke platform te leiden! Vraag meteen een vrijblijvende en gratis demo aan.
Geef een reactie
Je moet ingelogd zijn op om een reactie te plaatsen.