Een op de drie nachtwerkers werkt langer dan acht uur. Wat zegt de wet over nachtdiensten?

Een op de drie nachtwerkers werkt langer dan acht uur per dienst. Dat blijkt uit een verkennend onderzoek door het RIVM onder nachtwerkers uit Noord-Nederland.

Het aantal nachtdiensten dat direct achter elkaar wordt gewerkt ligt rond de twee diensten voor bijna alle groepen. Alleen jongere nachtwerkers, nachtwerkers in de sector transport en logistiek, en nachtwerkers in de sector zorg en welzijn gaven aan rond de drie diensten te zijn ingeroosterd. Een kwart van de nachtwerkers werkt over het algemeen meer dan drie nachtdiensten direct achter elkaar. Binnen de sector transport en logistiek betreft dit bijna veertig procent van de nachtwerkers.

Gezondheidsproblemen

Als mensen regelmatig in de nacht werken, hebben zij een groter risico op gezondheidsproblemen zoals hart- en vaatziekten en diabetes mellitus type 2. De impact van werken in (nacht)diensten op gezondheid wordt ‘waarschijnlijk’ mede bepaald door werken in de late avond of vroege ochtend (randen van de nacht), het patroon van de diensten en de frequentie en de duur van nachtwerk, aldus het RIVM. Tot nu toe waren geen Nederlandse cijfers beschikbaar.

Resultaten onderzoek

Van de deelnemers aan het onderzoek:

• Werkt 17% in diensten, dat wil zeggen ochtend-, avond- en/of nachtdiensten.
• Werkt 8% in nachtdiensten en daarnaast werkt 2% in de randen van de nacht.
• Heeft 22% ooit in nachtdiensten gewerkt.
• Wordt het meeste nachtwerk gedaan binnen de sectoren transport en logistiek (19%), zorg en welzijn (18%), en techniek (13%).
• Werkt meer dan de helft (54%) van de mensen die in diensten werkt in een variabel rooster en werkt 15% in een voorwaarts roterend rooster.
• Werkt meer dan 40% van de nachtwerkers al 20 jaar of langer in nachtdiensten, en doet 15% dit zelfs al 30 jaar of langer.

Richtlijn

In 2020 heeft de NVAB een richtlijn nachtwerk en gezondheid opgesteld waarin vuistregels voor gezond roosteren zijn opgenomen. Zo heeft het bijvoorbeeld de voorkeur om een herkenbaar roosterpatroon aan te houden. In het onderzoek gaven de meeste mensen aan te werken in een variabel rooster met meerdere type diensten en een niet terugkerend patroon.

Wat zegt de wet over nachtdiensten?

Nachtdiensten zijn extra belastend voor werknemers. Daarom gelden voor nachtwerk strengere aanvullende regels over de arbeidsduur, rusttijden en het aantal diensten. Deze zijn terug te vinden in de Arbeidstijdenwet, artikel 5.8.

Maximaal aantal nachtdiensten en te werken uren

• Per nachtdienst mag niet meer dan 10 uur gewerkt worden.
• Een werknemer mag maximaal 5 keer per 2 weken en 22 keer per jaar 12 uur in een nachtdienst werken.
• Een werknemer mag per 16 weken maximaal 36 nachtdiensten draaien die na 2.00 uur eindigen. Bij collectieve regelingen kan hiervan worden afgeweken tot:
  –    maximaal 140 nachtdiensten die eindigen na 2.00 uur per 52 weken, of
  –    maximaal 38 uren nachtdienst tussen 00.00 uur en 6.00 uur per 2 weken.
• Een werknemer mag niet meer dan 7 achtereenvolgende diensten werken als één van die diensten een nachtdienst is. Dit aantal mag worden verhoogd naar 8 als dit in een collectieve regeling is afgesproken.

Rusttijd na een nachtdienst

• Na een vroege nachtdienst (tot 2.00 uur) volgt een rust van minimaal 11 uur.
• Na een late nachtdienst (tot na 2.00 uur) volgt een rust van minimaal 14 uur.
  –    Maximaal 1 keer per periode van 7 X 24 uur mag die rustperiode worden ingekort tot 8 uur, maar alleen als het soort werk of de bedrijfsomstandigheden dit nodig maken.
• Na een (vroege of late) nachtdienst die 12 uur heeft geduurd, volgt een rust van minimaal 12 uur.
• Na een reeks van 3 of meer nachtdiensten mag een werknemer minimaal 46 uur niet werken. Wanneer de laatste nachtdienst bijvoorbeeld op dinsdagochtend om 6.00 uur eindigt, mag hij vanaf donderdag 4.00 uur weer aan het werk.

Nachtdiensten en wekelijkse arbeidstijd

• Als de werknemer slechts af en toe een nachtdienst draait (minder dan 16 keer per 16 weken) geldt dat hij gemiddeld 48 uur per week mag werken.
• Als een werknemer regelmatig nachtdiensten draait (16 keer of meer per 16 weken), dan mag hij niet meer dan gemiddeld 40 uur per week werken binnen die 16 weken.

Regeling nachtdienst in en buiten het weekend

Bij collectieve regelingen kan een specifieke regeling voor nachtdiensten in het weekend worden ingesteld. Deze regeling komt neer op het volgende:

• Tussen vrijdag 18.00 uur en maandag 8.00 uur mag een werknemer, naast een nachtdienst van 10 uur, twee nachtdiensten van maximaal 11 uur draaien. Na zo’n verlengde nachtdienst heeft de werknemer minimaal 12 uur rust. Als de werknemer van deze regeling gebruik maakt, moet hij minstens 26 zondagen per jaar vrij zijn.
• Als buiten het weekend een tekort is aan personeel door onvoorziene omstandigheden of omdat het een feestdag betreft, mogen de overblijvende werknemers maximaal 2 keer per 2 weken en 8 keer per 52 weken nachtdiensten van 12 uur verrichten. Direct na een dergelijke nachtdienst heeft een werknemer recht op minimaal 12 uur rust.

Andere regelgevingen met betrekking tot nachtdiensten

• Zwangere werkneemsters kunnen niet verplicht worden tot het werken in de nacht (tenzij het echt niet anders kan).
• De werkgever dient de roosters te bespreken met de ondernemingsraad en rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de werknemers.
• Nachtarbeid dient een onderdeel te zijn van de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) en werknemers worden dienen goed voorgelicht te zijn over de risico’s van nachtarbeid en de maatregelen die die risico’s kunnen verminderen.
• Iedere werknemer die voor de eerste keer arbeid in nachtdienst gaat verrichten, wordt in de gelegenheid gesteld om vóór de aanvang van die arbeid een arbeidsgezondheidskundig onderzoek te ondergaan (Artikel 2.43 van het Arbobesluit).

Bron onderzoek:
RIVM

Meer RI&E nieuws

Filed Under: Nieuws, Risico-inventarisatie en -evaluatie, Wet- en regelgeving