Opinie Impactmeten en verduurzamen met AI (deel 2)

Hoe meten we écht wat de impact is van wat we doen en hoe maak je dat inzichtelijk zonder je te verliezen in spreadsheets, consultants en kostbare meetinstrumenten? In één serie van twee blogs geeft Gerd-Jan Frijters antwoord op deze vragen. In deel 2 ‘Van meten naar doen’ laat hij zien hoe AI helpt je impact echt te verkleinen.

In deel 1 van deze blogreeks liet ik zien hoe artificial intelligence (AI), via een chatbot van ChatGPT of Le Chat, goed in staat is om een volledige impactmeting (CO₂ footprint) uit te voeren voor jouw organisatie. Van energie tot catering, van transport tot materialen: alles werd omgerekend naar CO₂ equivalenten. Met de kanttekening dat de resultaten vallen of staan met de juiste data die je invoert in je prompts.

Het verzamelen van deze data is op dit moment meestal mensenwerk. Ik verwacht dat AI ook hier van toegevoegde waarde kan zijn. AI kan straks ingezet worden om de juiste data te verzamelen uit een grote verzameling (digitale) informatie, bijvoorbeeld facturen, inkooporders, transportbonnen, bestelsystemen, registraties en aangeleverde informatie van leveranciers.

Een (menselijke) controle van de (sub)uitkomsten blijft belangrijk. AI is een taalmodel en geen rekenmachine. Bij zo’n check kwam ik erachter dat een chatbot kritisch is op de ingevoerde data. ChatGPT hanteerde bijvoorbeeld een hogere emissiefactor per vliegkilometer, omdat, zo gaf de chatbot aan, in CO₂emissiefactoren.nl geen rekening is gehouden met Radiative Forcing (RF). In de toekomst kunnen we AI mogelijk inzetten voor deze check, bijvoorbeeld een check door Le Chat als je ChatGPT hebt gebruikt, of andersom.

Als de chatbot de CO₂e emissies heeft uitgerekend begint de vertaling naar concrete acties. In dit tweede deel laat ik zien hoe AI ook bij het nemen van duurzaamheidsmaatregelen jouw partner in crime kan zijn.
Ik vat kort de resultaten van de vorige blog samen, dus de CO₂e emissies die het fictieve bowlingcentrum uitstoot per categorie, waarbij ik de cijfers afrond naar ton, dit is gebruikelijk in een CO₂e footprint:

• Energie: 32 ton CO₂e.
• Reizen en transport: 40 ton kg CO₂e.
• Materialen: 12 ton CO₂e.
• Afval: 2 ton CO₂e.
• Eten & drinken: 70 ton CO₂e.
• Water: 0,001 ton CO₂e.
• Totaal: 157 ton CO₂e.

Oftewel: ruim 12 kg CO₂e per bezoeker over een jaar gezien.
Nu komt de vraag: waar zit de grootste winst als je CO₂e uitstoot omlaag wil brengen?

Het bowlingcentrum wekt 20.000 kWh zelf op en gebruikt 70.000 kWh aan groene stroom. Deze aanpak zorgt nagenoeg voor nul CO₂e emissies. Bijna de hele CO₂e uitstoot van energieverbruik wordt veroorzaakt door het gasverbruik (15.000 m³).

AI-advies:

• Laat AI alternatieve verwarmingsopties modelleren: warmtepomp elektrisch of hybride? biogas? stadswarmte?
• Laat AI de terugverdientijd van zonnepanelen of batterijen berekenen.
• Laat AI patronen in verbruik analyseren (nachtverbruik, piekmomenten, sluipgebruik).

Impact:

• Overschakelen op gasloze verwarming, bijvoorbeeld stadsverwarming, kan meer dan 15 ton CO₂e besparen.

Hoewel de bezoekers van ons bowlingcentrum al relatief duurzaam reizen (50,9% fossielvrij), is er nog veel ruimte voor verbetering als het gaat om reizen van personeel en vervoer door leveranciers.

AI-advies:

• Laat AI de impact van carpoolplannen, e-bike lease en NS Business Cards doorrekenen.
• Laat AI een incentive (belonings) programma op maat bedenken met als doel het verhogen van het aandeel fossielvrij vervoer onder personeel.
• Laat AI een leveranciersrichtlijn ontwikkelen met fossielvrij transport als criterium. AI helpt met opstellen én evaluatie.

Impact:

• 20% extra elektrificatie kan een besparing van 5 tot 8 ton CO₂e opleveren.

Veel materiaalgebruik door het bowlingcentrum scoort gemiddeld qua duurzaamheid. De helft is recycled of hergebruikt, de rest is vervaardigd van virgin materialen. Afvalstromen worden grotendeels netjes verwerkt, maar er is ook 250 kg restafval dat de verbrandingsoven in verdwijnt.

AI-advies:

• Laat AI alternatieven bedenken voor virgin drukwerk, plastics en synthetisch textiel.
• Laat AI een materialenbeleid opstellen volgens de R-ladder (refuse, reduce, reuse, recycle).
• Laat AI een inventarisatie maken van herbruikbare versus wegwerpmaterialen.

Impact:

• Alleen al door het vervangen van virgin textiel en drukwerk kan de CO₂e uitstoot met 2 ton omlaag.

De grootste bijdrage aan de uitstoot van ons bowlingcentrum komt van eten en drinken – en dan met name vleesmaaltijden en voedselverspilling. Het gaat hier om de productie van eten en drinken, niet om transport en energieverbruik voor bereiding. Die zijn immers al in andere categorieën opgenomen.

AI-advies:

• Laat AI menu’s bedenken waarin het aandeel plantaardige producten stijgt van 44% naar 70%.
• Laat AI CO₂-labels berekenen van maaltijden en vermeld die op de menukaart.
• Laat AI een strategie bedenken om verspilling van voedsel terug te dringen.
• Laat AI nudging strategieën bedenken, om bezoekers te stimuleren om eten en drinken met lage impact te bestellen.

Impact:

• Door vleesmaaltijden met 50% terug te dringen, daalt de totale CO₂e uitstoot met ruim 25 ton.

Compenseren (of opruimen) van CO₂e uitstoot is mogelijk door te investeren in bijvoorbeeld bosaanplant. Een boom neemt 3 kg CO₂ op per jaar. Je mag ervan uitgaan dat de gemiddelde boom 30 jaar blijft groeien. Ga uit van een bedrag van € 50 per opgeruimde ton CO₂e. De kosten per ton CO₂e is bij de meeste commerciële CO₂e compensatiepartijen lager, terwijl de werkelijke kosten voor de maatschappij boven de € 100 per ton CO₂e liggen. € 50 ligt er tussenin.

Eerste AI-advies:

• Laat AI berekenen wat nodig is om alle CO₂e uitstoot te compenseren.

AI rekende het netjes voor:

• CO₂ te compenseren: 157 ton
• Bomen nodig: 1.750
• Kosten: € 7.875

Dat klinkt misschien overzichtelijk en als een makkelijke manier om klimaatneutraal te zijn in het betreffende jaar. Maar is compenseren de beste optie? Niet altijd. Verminderen van uitstoot is meestal duurzamer.

Tweede AI-advies:

• Laat AI een kostenvergelijk maken: besparen vs. compenseren.
• Laat AI een optimale verdeling maken tussen besparen en compenseren. Uitgaande van het uitgangspunt om eerst te reduceren, en pas daarna een bescheiden deel van de CO₂e uitstoot te compenseren via een betrouwbare partij.
• Laat AI een aantal aanbieders van CO₂-compensatieprojecten vergelijken op betrouwbaarheid, locatie, biodiversiteit en sociale impact.

Wat heb je aan een impactmeting als niemand het weet? Het siert jouw organisatie als je de resultaten van jouw impactmeting en jouw inspanningen om CO₂e uitstoot omlaag te brengen, deelt met de buitenwereld. En als je dat doet dan graag op een manier die anderen inspireert. Hier schittert AI als storyteller.

Laat AI een rapport genereren:

• Met grafieken, taartdiagrammen en CO₂e uitstoot per categorie.

• In duidelijke taal voor bezoekers, sponsors, partners.

• Met actiepunten, doelen en een voortgangsmeter.

Bonus: vraag de chatbot ook om een versie te maken voor op je website, social media en een beknopte samenvatting voor je nieuwsbrief.

Voorbeeld: In 2024 stootte ons bowlingcentrum 12,1 kg CO₂ uit per bezoeker. Door vleesvrije menu’s, duurzamer vervoer en circulaire materialen hopen we dit in 2026 met 30% te verlagen.
Klaar is je duurzaamheidsverhaal.

Tot slot is AI ook een krachtige educatietool. Gebruik het intern:

• Laat medewerkers een chatbot sessie draaien om hun eigen voetafdruk in kaart te brengen.

• Gebruik een chatbot in teamoverleggen om duurzame ideeën te toetsen.

• Laat leveranciers een quickscan doen van hun CO₂-uitstoot met AI.

Kortom: AI maakt impactdenken praktisch, laagdrempelig en democratisch.

Impactmeting via AI is geen gimmick meer. Het is:
✅ Toegankelijk – iedereen met een laptop kan beginnen.
✅ Snel – een volledige meting in een middag.
✅ Concreet – geen vage duurzaamheidstaal, maar harde cijfers.
✅ Betaalbaar – geen dure adviesbureaus nodig.

Maar let op: AI geeft richting, geen verantwoordelijkheid. De keuzes – om te verduurzamen, te compenseren of te communiceren – die moet je zelf maken. Meer weten? Of hulp nodig bij jouw eerste impactmeting met AI? Laat van je horen. Samen bouwen we aan een transparante, meetbare en vooral duurzame toekomst met minder CO₂e, en meer waarde.

Gerd-Jan Frijters is sustainability (duurzaamheids)expert en lid van het managementteam van Green Events. Daarnaast is hij eigenaar van FB Investeringen, dat investeert in lokale ondernemers, crowdfunding, projecten in ontwikkelingslanden en projecten om duurzaamheid en circulaire economie te bevorderen. Gerd-Jan is auteur van het Arbo-informatieblad AI-84 Duurzaam ondernemen (MVO, CSRD, ESG). Deze online uitgave is gepubliceerd op de kennisbank Sdu HSE.

Filed Under: Blog, CSRD, Duurzaamheid, HSE, Nieuws Tagged With: AI, Artificial Intelligence, co2, duurzaam, HSE, mvo-beleid